Η αυτοαντίληψη είναι η εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας. Επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες, όπως από την αλληλεπίδρασή μας με σημαντικούς ανθρώπους στη ζωή μας.
Είναι ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τις συμπεριφορές, τις ικανότητες και τα μοναδικά χαρακτηριστικά μας. Για παράδειγμα, πεποιθήσεις όπως «είμαι καλός φίλος» ή «είμαι ευγενικός άνθρωπος» αποτελούν μέρος μιας συνολικής αντίληψης που έχουμε για τον εαυτό μας.
Άλλα παραδείγματα της αυτοαντίληψης περιλαμβάνουν:
- Πώς βλέπετε τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς σας, όπως το αν είστε εξωστρεφής ή εσωστρεφής
- Το πώς βλέπετε τους ρόλους σας στη ζωή, όπως το αν αισθάνεστε ότι το να είστε γονέας, αδελφός, φίλος και σύντροφος είναι σημαντικά μέρη της ταυτότητάς σας
- Τα χόμπι ή τα πάθη που είναι σημαντικά για την αίσθηση της ταυτότητάς σας, όπως το να είστε λάτρης των σπορ ή να ανήκετε σε ένα συγκεκριμένο πολιτικό κόμμα
- Πώς αισθάνεστε για τις αλληλεπιδράσεις σας με τον κόσμο, όπως για παράδειγμα αν αισθάνεστε ότι συνεισφέρετε στην κοινωνία
Η αυτοαντίληψή μας είναι σημαντική επειδή επηρεάζει τα κίνητρα, τις στάσεις και τις συμπεριφορές μας. Επηρεάζει επίσης το πώς αισθανόμαστε για το πρόσωπο που νομίζουμε ότι είμαστε, συμπεριλαμβανομένου του κατά πόσο είμαστε ικανοί ή έχουμε αυτοεκτίμηση.
Η αυτοαντίληψη τείνει να είναι πιο εύπλαστη όταν είμαστε νεότεροι και βρισκόμαστε ακόμη σε φάση αυτογνωσίας και διαμόρφωσης της ταυτότητάς μας. Καθώς μεγαλώνουμε και μαθαίνουμε ποιοι είμαστε και τι είναι σημαντικό για εμάς, η αυτοαντίληψη γίνεται πολύ πιο λεπτομερής και οργανωμένη.
| Στην πιο βασική της μορφή, η αυτοαντίληψη είναι μια σειρά από πεποιθήσεις που έχει κανείς για τον εαυτό του και τις αντιδράσεις των άλλων. Επί της ουσίας, θα λέγαμε ότι ενσαρκώνει την απάντηση στην ερώτηση: «Ποιος είμαι;» Αν θέλετε να βρείτε την αυτοαντίληψή σας, απαριθμήστε πράγματα που σας περιγράφουν ως άτομο. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά σας; Τι σας αρέσει; Πώς αισθάνεστε για τον εαυτό σας; |
Σύμφωνα με τον Αμερικανό ψυχολόγο, Carl Rogers, η αυτοαντίληψη αποτελείται από τρία διαφορετικά μέρη, τα οποία έχουν ως εξής:
1. Ιδανικός εαυτός:
Ο ιδανικός εαυτός είναι το άτομο που θα θέλαμε να είμαστε. Πρόκειται για εκείνο τον εαυτό που έχει τα χαρακτηριστικά ή τις ιδιότητες τις οποίες θέλουμε να αποκτήσουμε.
2. Εικόνα του εαυτού:
Η αυτοεικόνα αναφέρεται στο πώς βλέπουμε τον εαυτό μας αυτή τη στιγμή. Χαρακτηριστικά όπως τα σωματικά, τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας και οι κοινωνικοί ρόλοι έχουν μεγάλη σημασία για την αυτοεικόνα μας.
3. Αυτοεκτίμηση:
Το πόσο συμπαθούμε, αποδεχόμαστε και εκτιμάμε τον εαυτό μας, συμβάλλουν σημαντικά στην αυτοεικόνα μας. Η αυτοεκτίμηση μπορεί να επηρεαστεί από διάφορους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένου του πώς μας βλέπουν οι άλλοι, πώς νομίζουμε ότι συγκρινόμαστε με τους άλλους και με βάση το ρόλο που έχουμε στην κοινωνία.
Ασυμφωνία και σύμπτωση
Η αυτοαντίληψη δεν είναι πάντα ευθυγραμμισμένη με την πραγματικότητα. Όταν είναι ευθυγραμμισμένη, η αυτοαντίληψή σας λέγεται ότι είναι σύμφωνη. Εάν δεν υπάρχει συμφωνία μεταξύ του πώς βλέπετε τον εαυτό σας (η εικόνα του εαυτού σας) και αυτού που θα θέλατε να είστε (ο ιδανικός σας εαυτός), τότε η αυτοαντίληψή σας είναι ασύμφωνη. Αυτή η ασυμφωνία μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την αυτοεκτίμησή σας.
Ο Rogers πίστευε ότι η ασυμφωνία/αναντιστοιχία έχει τις πρώτες της ρίζες στην παιδική ηλικία!
Όταν οι γονείς θέτουν όρους στη στοργή τους για τα παιδιά τους (εκφράζοντας αγάπη μόνο αν τα παιδιά την «κερδίσουν» μέσω συγκεκριμένων συμπεριφορών και αν ανταποκριθούν στις προσδοκίες των γονιών), τα παιδιά αρχίζουν βιώνουν εμπειρίες που τα αφήνουν να αισθάνονται ανάξια της αγάπης των γονιών τους και μεγαλώνοντας αισθάνονται ότι δεν μπορούν να κερδίσουν την αγάπη των άλλων και βιώνουν συναισθήματα ανασφάλειας και χαμηλής αυτοεκτίμησης.
Η αγάπη χωρίς όρους, από την άλλη πλευρά, συμβάλλει στην προώθηση της σύμπτωσης. Τα παιδιά που βιώνουν μια τέτοια αγάπη -οικογενειακή αγάπη-, αισθάνονται ψυχική σταθερότητα και μεγαλύτερη σιγουριά για τον εαυτό τους, γιατί η αυτοεικόνα τους ταυτίζεται με τις εμπειρίες που έχουν ζήσει.
Η ασυμφωνία, λοιπόν, εμφανίζεται όταν η αυτοεικόνα διαφέρει από τις πραγματικές πεποιθήσεις και τα συναισθήματα του ατόμου.
Πώς αναπτύσσεται η αυτοαντίληψη;
Η αυτοαντίληψη αναπτύσσεται, εν μέρει, μέσω της αλληλεπίδρασής μας με τους άλλους ανθρώπους που βρίσκονται γύρω μας. Εκτός από τα μέλη της οικογένειας και τους στενούς φίλους, υπάρχουν φυσικά κι άλλοι άνθρωποι στη ζωή μας μπορούν να συμβάλουν στο πώς βλέπουμε τον εαυτό μας και τι σκεφτόμαστε γι’ αυτόν.
Για παράδειγμα, μια μελέτη διαπίστωσε ότι όσο περισσότερο ένας δάσκαλος πιστεύει στις ικανότητες ενός μαθητή με υψηλές επιδόσεις, τόσο υψηλότερη είναι η αυτοαντίληψη του μαθητή αυτού. (Είναι ενδιαφέρον ότι δεν διαπιστώθηκε τέτοια συσχέτιση με μαθητές που είχαν χαμηλότερες επιδόσεις).
Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης παίζουν επίσης ρόλο στην ανάπτυξη της αυτοαντίληψης – τόσο τα μέσα μαζικής ενημέρωσης όσο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Όταν αυτά τα μέσα προωθούν ορισμένα ιδανικά, είναι πιο πιθανό να κάνουμε αυτά τα ιδανικά δικά μας. Και όσο πιο συχνά παρουσιάζονται αυτά τα ιδανικά, τόσο περισσότερο επηρεάζουν την αυτογνωσία και την αυτοαντίληψή μας.
Γιατί λέμε ότι κάποιος «έχει καβαλήσει το καλάμι»;
Ουσιαστικά, η φράση «καβαλάω το καλάμι», δηλαδή κάνω κάτι παράξενο, ίσως και γελοίο, που σίγουρα δε συνάδει με την θέση και το κύρος μου, σημαίνει ότι «αρχίζω να συμπεριφέρομαι αλαζονικά, ίσως μετά από κάποια επιτυχία».
Ιστορικά προέρχεται από το βασιλιά της Σπάρτης, Αγησίλαο, ο οποίος παίζοντας μαζί με τα παιδιά του μια φορά, είχε καβαλήσει ένα καλάμι, προσποιούμενος πως αυτό είναι άλογο κι ο ίδιος ιππέας. Τότε, λοιπόν, έτυχε να περνάει από εκεί ένας συμπολίτης του, ο οποίος παραξενεύτηκε όταν αντίκρισε το βασιλιά να παίζει σαν παιδί.
Ο Αγησίλαος παρακάλεσε τον Σπαρτιάτη να μην διαδώσει το γεγονός, εξηγώντας του πως όταν κι εκείνος αποκτήσει παιδιά, θα καταλάβει τί σημαίνει να τα αγαπάς και να χαίρεσαι μαζί τους την παιδική τους ηλικία. Δυστυχώς όμως εκείνος είπε σε όλους τους Σπαρτιάτες πως ο Αγησίλαος καβάλησε το καλάμι.
Πώς αποκτά κάποιος μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του και φτάνει σε σημείο να «έχει καβαλήσει το καλάμι»;
Συνήθως, οι άνθρωποι που ξαφνικά βρίσκονται στο επίκεντρο της προσοχής των άλλων, είτε επειδή ανέβηκαν στη δουλειά, είτε επειδή έκαναν κάτι και βρέθηκαν στα φώτα της δημοσιότητας, αρχίζουν να έχουν μία διαφορετική συμπεριφορά, τόσο απέναντι στους άλλους, όσο και απέναντι στον ίδιο τους τον εαυτό. Πιο συγκεκριμένα, οι άνθρωποι αυτοί:
- Νιώθουν ανώτεροι
- Νομίζουν ότι είναι μόνο αυτοί κι άλλοι δεν είναι
- Αντιμετωπίζουν υποτιμητικά τους άλλους
- Απομακρύνονται από παλιούς φίλους
- Αποζητούν ακόμα μεγαλύτερη αναγνώριση
- Θέλουν να τους επαινούν
- Ξεχνάνε από που ξεκίνησαν και το «εγώ» τους αρχίζει να γιγαντώνεται
- Χάνουν τον έλεγχο του εαυτού τους, δεν βλέπουν πέρα από τη μύτη τους και νομίζουν ότι ο κόσμος γυρίζει αποκλειστικά και μόνο γύρω από αυτούς
Aλαζονεία vs Αυτοπεποίθηση
Η αλαζονεία μπορεί να έχει τις ρίζες της σε ένα έντονο αίσθημα ναρκισσισμού και επιδεινώνεται από την έλλειψη αυτογνωσίας. Ένα άτομο με αυτοπεποίθηση έχει επίγνωση της αξίας του, αλλά και της αξίας των άλλων και δεν ισχυρίζεται ότι είναι πάνω από τους άλλους. Η αυτοπεποίθηση μετατρέπεται σε αλαζονεία όταν το άτομο χάνει την ταπεινότητά του.
Μια βασική διάκριση μεταξύ αυτοπεποίθησης και αλαζονείας έγκειται στον τρόπο με τον οποίο επηρεάζουν τις διαπροσωπικές σχέσεις.
Τα άτομα με αυτοπεποίθηση είναι προσιτά και ανοιχτά στη συνεργασία. Ακούνε ενεργά και εκτιμούν τη συμβολή των άλλων, αναγνωρίζοντας ότι οι διαφορετικές προοπτικές μπορούν να οδηγήσουν σε καλύτερα αποτελέσματα. Η αυτοπεποίθησή τους τούς επιτρέπει να δέχονται με αξιοπρέπεια τα σχόλια των άλλων και να μαθαίνουν από τα λάθη τους.
Αντίθετα, τα αλαζονικά άτομα δυσκολεύονται να συνδεθούν με τους άλλους επί ίσοις όροις. Μπορεί να εμφανίζονται απορριπτικοί, συγκαταβατικοί ή να μην ενδιαφέρονται για τις ιδέες των άλλων. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε τεταμένες σχέσεις και να εμποδίσει την ανάπτυξη αποτελεσματικής συνεργασίας.
Ένας άλλος κρίσιμος παράγοντας είναι η ενσυναίσθηση!
Η αυτοπεποίθηση συχνά συνοδεύεται από γνήσια ενσυναίσθηση για τους άλλους. Τα άτομα με αυτοπεποίθηση κατανοούν ότι ο καθένας είναι μοναδικός, με διαφορετικές εμπειρίες και εκτιμούν και σέβονται αυτές τις διαφορές. Είναι υποστηρικτικά και ενθαρρύνουν την ανάπτυξη και την επιτυχία των γύρω τους.
Η αλαζονεία, ωστόσο, τυφλώνει τα άτομα απέναντι στην αξία των άλλων. Ανησυχούν περισσότερο για τη διατήρηση της δικής τους ανωτερότητας και συχνά αγνοούν τα συναισθήματα και τις ανάγκες όσων συναναστρέφονται. Αυτή η έλλειψη ενσυναίσθησης μπορεί να δημιουργήσει ένταση και εχθρότητα μέσα στις σχέσεις.
Καταλήγουμε, λοιπόν, στο συμπέρασμα πως μόνο αν μπούμε στη διαδικασία της αυτοκριτικής, θα μπορέσουμε να παρατηρήσουμε, να αποδεχθούμε και να συγχωρήσουμε με απόλυτη ειλικρίνεια τις επιλογές και τις πράξεις μας, ώστε να έρθουμε αντιμέτωποι με τα λάθη, τις αδυναμίες, τις ανασφάλειες και τις φοβίες μας, χωρίς να εθελοτυφλούμε.
Για την ακρίβεια, για να οδηγηθεί κάποιος στην αυτοπραγμάτωση, δηλαδή για να γίνει η καλύτερη εκδοχή του εαυτού του, θα πρέπει να περάσει από την αυτογνωσία, την επίγνωση και τον αυτοέλεγχο.
boro
