Ξεπαπαδάκη Παπαδημητρίου Βασιλική, υποψήφια ευρωβουλευτής με το κόμμα ΔΗΜΟΚΡΑΤΕΣ – ΑΝΔΡΕΑΣ ΛΟΒΕΡΔΟΣ:
«Ζητάμε την δημιουργία ενιαίου και μοναδικού Ευρωπαϊκού Ταμείου Νησιωτικών Περιφερειών στο πλαίσιο της Πολιτικής Συνοχής της ΕΕ και παράλληλη εκπόνηση Ειδικού Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου Νησιωτικότητας»
Η ΕΕ, μέσω του προϋπολογισμού των Διαθρωτικών της Ταμείων, χρηματοδοτεί έργα και δράσεις σε ποικίλους τομείς για την εκπλήρωση των στόχων της Πολιτικής Συνοχής της. Παράλληλα, με το αυστηρό κανονιστικό πλαίσιο που έχει εισάγει, διασφαλίζει τη διάθεση των κονδυλίων αυτών μέσω Προγραμμάτων με διαυγείς διαδικασίες. Η Διαχείριση αυτών των προγραμμάτων χρηματοδότησης έργων και δράσεων είναι είτε άμεση, δηλαδή διενεργείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, είτε έμμεση δηλαδή επιμερισμένη στις δημόσιες Αρχές του κράτους-μέλους της.
Είναι γεγονός ότι, τα ΚΠΣ (Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης) και τα χρηματοδοτικά κονδύλια που δόθηκαν στην Ελλάδα από το 1985 έως σήμερα είχαν ως αποτέλεσμα να σημειωθεί σημαντική οικονομική ανάπτυξη στο εσωτερικό της χώρας με επενδύσεις σε έργα υποδομής και άμεση ή έμμεση δημιουργία θέσεων εργασίας. Τα ΚΠΣ από το 2007 και έπειτα, «μεταφράζονται» και είναι γνωστά στην Ελλάδα ως Προγράμματα του ΕΣΠΑ1 που διαρθρώνονται σε τομεακά Επιχειρησιακά Προγράμματα των Υπουργείων και ΠΕΠ των δεκατριών Περιφερειών της χώρας.
Αποτελεί όμως εξίσου παραδοχή, που καταφαίνεται και από τις τελικές αξιολογήσεις κάθε προγραμματικής περιόδου μέσω ποσοτικών και ποιοτικών δεικτών των Εκθέσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η ύπαρξη μεγάλων αποκλίσεων των Περιφερειών της χώρας μας μεταξύ τους, αλλά και με εκείνες των υπολοίπων κρατών μελών της ΕΕ.
Στο παρόν άρθρο, επιλέγω να αναφερθώ στις νησιωτικές Περιφέρειες Βορείου Αιγαίου και Νοτίου Αιγαίου, λόγω της στρατηγικής σημασίας που κατέχουν τόσο για την Ελλάδα, όσο και για την Ευρώπη ως εξωτερικό της σύνορο.
Με βάση τα στοιχεία του ποσοτικού δείκτη της απορρόφησης των ευρωπαϊκών κονδυλίων των επιχειρησιακών προγραμμάτων ΕΣΠΑ των δύο προαναφερόμενων Περιφερειών, προκύπτουν τα κάτωθι :
· Στην Περιφέρεια Ν. Αιγαίου (Στόχος 2/ σε μετάβαση), η οποία μάλιστα κατέκτησε την 1η θέση μεταξύ των 13 Περιφερειών της χώρας, είχαμε συνολικό προϋπολογισμό Προγράμματος 154,8 εκ. ευρώ (100%), εντάχθηκαν έργα 227,6 εκ. ευρώ (147%) και οι πραγματοποιηθείσες δαπάνες έφτασαν τα 190,3 εκ. ευρώ (123%)2.
· Στην Περιφέρεια Β. Αιγαίου (Στόχος 3/λιγότερο αναπτυγμένη) είχαμε ονομαστική αξία Προγράμματος 269,3 εκ. ευρώ (100%), εντάχθηκαν έργα ύψους 424,6 εκ. ευρώ (158%) και οι πραγματοποιηθείσες δαπάνες ανήλθαν στα 277,2 εκ. ευρώ ( 103%)3.
Πάρα ταύτα, υπάρχει πολύς ακόμη δρόμος να διανυθεί προκειμένου αυτές αλλά και οι υπόλοιπες Περιφέρειες της χώρας μας να επιτύχουν ρυθμούς σύγκλισης με τις περισσότερο αναπτυγμένες των υπόλοιπων κρατών-μελών. Ο ποιοτικός δείκτης περιφερειακής ανταγωνιστικότητας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και η σχετική Έκθεση που δημοσιεύτηκε αναθεωρημένη το 20234 αποδεικνύουν πως εξακολουθούμε να υστερούμε σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Τα συμπεράσματα της Έκθεσης προκύπτουν βάσει τριών υποδεικτών, Βασικοί, Αποδοτικότητα και Καινοτομία αλλά και έντεκα πυλώνων για τις διάφορες πτυχές της ανταγωνιστικότητας όπως, υποδομές, υγεία, εκπαίδευση, αποτελεσματικότητα της αγοράς εργασίας, τεχνολογική ετοιμότητα κ.α. που ως επί το πλείστον εξακολουθούν να αποτελούν αρμοδιότητα του κεντρικού κράτους. Συγκριτικά λοιπόν με τον μέσο όρο στην Ε.Ε. (στο 100), οι ελληνικές περιφέρειες είχαν τις εξής επιδόσεις:
Αττική (92,6)
Κεντρική Μακεδονία (70,4)
Θεσσαλία (66,4)
Κρήτη (64)
Πελοπόννησος (61,1)
Ήπειρος (60,5)
Δυτική Μακεδονία (60,3)
Βόρειο Αιγαίο (59,4)
Δυτική Ελλάδα (59,2)
Ιόνια Νησιά (58,9)
Νότιο Αιγαίο (56,6)
Ανατολική Μακεδονία – Θράκη (55,8)
Στερεά Ελλάδα (53,4)
Μήπως λοιπόν πρέπει να αναδειχθούν οι αδυναμίες της Πολιτικής Συνοχής και των Διαρθρωτικών Ταμείων της ΕΕ που την χρηματοδοτούν; Μήπως επιτέλους θα πρέπει να ληφθεί ειδική μέριμνα για τις νησιωτικές περιοχές και να δούμε στην πράξη να εφαρμόζεται αυτό που όλοι εδώ και χρόνια ευαγγελίζονται δηλαδή, ουσιαστική εφαρμογή της ρήτρας νησιωτικότητας;
Θυμίζω ότι ευθύς αμέσως των επικείμενων ευρωεκλογών θα ξεκινήσουν οι σχετικές διαβουλεύσεις σε επίπεδο θεσμών της ΕΕ και το Μάρτιο του 2025 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα παρουσιάσει τις προτάσεις που θα προκύψουν για την Πολιτική Συνοχής -ως προϊόν συσχετισμών που θα διαμορφωθούν εντός της. Δεν θα πρέπει να αμελούμε τον κίνδυνο να υπάρξουν δραστικές περικοπές προς τα κράτη-μέλη που μέχρι τώρα έχουν ευεργετηθεί από τα ευρωπαϊκά κονδύλια, είτε γιατί προς αυτήν την κατεύθυνση πιέζει συγκεκριμένο μπλοκ κρατών-μελών, είτε εξαιτίας της περίπτωσης διεύρυνσης της ΕΕ (π.χ. με την είσοδο της Ουκρανίας ή της Μολδαβίας στους ευρωπαϊκούς κόλπους).
Εμείς οι ΔΗΜΟΚΡΑΤΕΣ με τον Πρόεδρό μας Ανδρέα Λοβέρδο θα ανοίξουμε την συζήτηση στην ΕΕ για μια αναθεωρημένη -και παρά το γενικό ρεύμα- περισσότερο ενισχυμένη Πολιτική Συνοχής ώστε, να καταστεί περισσότερο επωφελής για τις Περιφέρειες οι οποίες βρίσκονται αντιμέτωπες με τις εντονότερες αναπτυξιακές δυσχέρειες και δη τις νησιωτικές. Έχουμε προτάσεις. Τις έχουμε επικοινωνήσει στην ευρωομάδα του Renew Europe στην οποία έχουμε ήδη ενταχθεί εμείς οι ΔΗΜΟΚΡΑΤΕΣ και το κόμμα Renaissance του Γάλλου Προέδρου Εμανουέλ Μακρόν φυσικά.
Το 2020 είχαμε την εισαγωγή ενός νέου χρηματοδοτικού εργαλείου, του Ταμείου Ανάκαμψης που, ενώ δημιουργήθηκε για την ενδυνάμωση της συναντίληψης για την αναγκαιότητα κοινής αντιμετώπισης των κοινών προβλημάτων (πανδημική και ενεργειακή κρίση), εν τοις πράγμασι εξυπηρετεί την άμβλυνση των περιφερειακών ανισοτήτων. Μετέχει της Πολιτικής Συνοχής καθώς είναι ενταγμένο στο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο της ΕΕ 2021-2027 (τομέας 2: συνοχή, ανθεκτικότητα, αξίες).
Επιπλέον, το κανονιστικό του πλαίσιο είναι ίσως το αυστηρότερο μέχρι τώρα αναφορικά με α) την τήρηση των σύντομων χρόνων υλοποίησης έργων και δράσεων και β) επίτευξης των οροσήμων και εκροών που έχει θέσει ανά τομέα.
Προτείνουμε λοιπόν σε επίπεδο ΕΕ, την δημιουργία ενός ενιαίου και μοναδικού Ταμείου χρηματοδότησης των νησιωτικών Περιφερειών, στη λογική των διαδικασιών (από άποψη ταχύτητας και αυστηρότητας) του Ταμείου Ανάκαμψης αλλά και των κεκτημένων «καλών πρακτικών» των Διαρθρωτικών της Ταμείων. Η μονοταμειακή χρηματοδότηση της νησιωτικής περιφέρειάς μας για παράδειγμα, θα προσφέρει περισσότερη ευελιξία σε σχέση με την άκαμπτη κατηγοριοποίηση των πολλών προαναφερόμενων διαρθρωτικών Ταμείων. Η λειτουργία ενός και μόνου Ταμείου δύναται να επιτύχει οικονομίες κλίμακας σε αντίθεση με την υφιστάμενη κατάσταση η οποία συντηρείται μέσω μιας αμφίδρομης σχέσης με την ευρωπαϊκή -και όχι μόνο- γραφειοκρατία. Κυρίαρχα σημαντικό όμως, είναι το γεγονός, ότι με αυτόν τον τρόπο θα αποτυπωθούν στην πράξη οι προσλαμβάνουσες και η εμπειρία σχετικά με τις αντιξοότητες της νησιωτικότητας και θα μετουσιωθούν οι ρήτρες της.
Με αυτόν τον μηχανισμό χρηματοδότησης και την παράλληλη εκπόνηση Ειδικού Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου Νησιωτικότητας με σαφή στοχοθεσία και προγραμματισμό έργων και δράσεων που θα περιφερειοποιεί και θα εξειδικεύει με βάση την νησιωτικότητα οριζόντιες πολιτικές, θα έχουμε ως αποτέλεσμα την απαγκίστρωση από τη βραδύτητα που διέπει την υλοποίηση των προγραμμάτων περιφερειακής ανάπτυξης αλλά και, την εξάλειψη των συνακόλουθων αρνητικών επιπτώσεων ως προς την καθεαυτή ποιότητα των κατακερματισμένων παρεμβάσεών τους.
Πλέον, η ανθεκτικότητα των οικονομιών και δη των νησιωτικών, απαιτεί σημαντικές, στρατηγικού χαρακτήρα μεταρρυθμίσεις του συγκεκριμένου πλαισίου τόσο της ΕΕ, όσο και εσωτερικά στη χώρα μας.
Παραπομπές:
1. «Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς 2007-2013»
«Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο για την Ανάπτυξη 2014-2020»
«Εταιρικό Σύμφωνο Περιφερειακής Ανάπτυξης 2021-2027» 2. https://cohesiondata.ec.europa.eu/programmes/2014GR16M2OP013 3. https://cohesiondata.ec.europa.eu/programmes/2014GR16M2OP010
4. EU Regional Competitiveness Index 2.0 στο https://ec.europa.eu/regional_policy/sources/work/rci_2022/eu-rci2_0-2022_en.pdf
